خواب یکی از فرایند های بسیار مهمی است که حدود یک سوم از عمر انسان صرف آن می گردد و نقش مهمی در سلامت ذهنی و جسمی دارد. با خواب کافی، چه از لحاظ کمیت و چه از لحاظ کیفیت، عملکرد بهینه روزانه افراد افزایش می یابد. بد خوابی یا اختلال در خواب می تواند بر روی فعالیت های دوره بیداری تاثیر بدی داشته باشد. بنابراین شناسایی و درمان این اختلالات می تواند به بهبود و بهینه سازی عملکرد فرد کمک کند.

انواع اختلالات خواب:

اختلالات خواب به چند دسته کلی تقسیم بندی شده که هر کدام شامل چند زیرمجموعه می باشند:

۱- اختلالات اولیه خواب که شامل دیس سومنیا و پاراسومنیا می باشد.

۲-اختلالات خواب مربوط به یک اختلال روانی دیگر

۳- سایر اختلالات خواب (که به دلیل بیماریهای طبی عمومی و مصرف مواد رخ می دهند).

انواع دیس سومنیاها

بیخوابی اولیه: افراد مبتلا به این اختلال در شروع و دوام خواب مشکل داشته و بعد از بیدار شدن از خواب احساس خستگی و عدم آرامش دارند. عملکردهای روزانه این افراد کاهش و افت شدید پیدا کرده و دائم به داشتن یک خواب آرام فکر می کنند.

پرخوابی اولیه: این افراد از پرخوابی بیش از حد شکایت دارند بدون هیچ علت خواب آلودگی و دوره های خواب طولانی مدت دارند.

نارکولپسی: این افراد، با وجود اینکه خواب شبانه خوبی دارند، دچار حمله های خواب غیر قابل کنترل در طول روز می شوند. عده ای از افراد هم دچار فلج عضلانی شده، قوام عضلات از بین می رود و تعادل خود را از دست می دهند.

اختلال خواب مربوط به تنفس: در این اختلال، تنفس به طور مکرر در طول خواب قطع شده و مجدداً شروع می شود و فرد به علت احساس خفگی از خواب می پرد. قطع تنفس به دلیل بسته شدن راه عبور هوا در حلق رخ می دهد. افرادی‌که مشکل آپنه در خواب دارند، ماهیچه‌های انتهای زبان و زبان کوچک آنها (بافت کوچک گوشتی که در انتهای دهان آویزان است) بیش از حد سست شده، مسیر تنفس‌شان در هنگام خواب شب مسدود می‌شود. قطع تنفس ممکن است برای مدت ۱۰ الی ۳۰ ثانیه طول بکشد و باعث نرسیدن اکسیژن به مغز گردد. در برخی افراد با خرخر کردن همراه است.

اختلال خواب مربوط به ریتم شبانه روزی: در این اختلال بین دوره های خواب ناهماهنگی ایجاد می شود. بیماران مبتلا به این اختلال نه می توانند زودتر بخوابند و نه می توانند زودتر بیدار شوند و زمان به خواب رفتن یا بیداری دیرتر از زمان مطلوب است.

دیس سومنیا که به گونه ای دیگر مشخص نشده است  (NOS): این اختلالات شامل بی خوابی ها، پرخوابی ها و اختلالات خواب شبانه روزی می شوند که که ملاک های هیچ یک از اختلالات ذکر شده را ندارند. برخی از این اختلالات عبارتند از:

۱- میوکلنوس شبانه: انقباض ناگهانی و تکراری بعضی از عضلات ساق پا در حالت خواب که بیمار از آن آگاهی ندارد.

۲- سندرم پاهای بیقرار: در زمان خواب پاهای فرد دچار حالت ضعف و بی قراری می گردد و احساس می کند پاهایش از کنترل خارج شده است.

۳- سندرم مربوط به عادت ماهانه: بی خوابی ها و پرخوابی های خانم ها در سیکل عادت ماهانه.

انواع پاراسومنیا

اختلال کابوس: کابوس یا رویای طولانی و ترساننده که شخص هراسان از خواب بیدار می شود.

اختلال وحشت خواب: افراد مبتلا به این اختلال با فریاد، گریه و اضطراب شدید از خواب می پرند و بعد از چند دقیقه مجددا به خواب رفته و روز بعد چیزی به یاد نمی آورند.

اختلال خوابگردی: در این اختلال افراد حالت بیداری در خواب دارند، معمولا بدون هوشیاری فرد رختخواب را ترک کرده و رفتارهایی مانند راه رفتن، لباس پوشیدن، دستشویی رفتن، حرف زدن یا رانندگی کردن انجام می دهد و روز بعد هیچ چیزی را به یاد نمی آورد.

پاراسومنیا که به گونه ای دیگر مشخص نشده است  (NOS): این اختلالات ملاک های هیچ یک از اختلالات ذکر شده را ندارند. برخی از این اختلالات عبارتند از: دندان سایی مربوط به خواب، حرف زدن در خواب، سرکوبیدن مربوط به خواب و فلج خواب.

اختلال خواب به چه دلایلی در فرد دیده می شود؟

اختلال خواب در فرد سبب بروز تغییرات در خوابیدن افراد می شود. این موضوع می تواند تغییراتی را بر روی سلامتی، کیفیت زندگی، شغل و … به همراه داشته باشد.

در واقع فردی که به اختلال خواب دچار است، نمی تواند کارهای خود را به شکل صحیح انجام دهد. ضمن اینکه از انجام کارهای دقیقی همچون رانندگی نیز باز می ماند. به طور کلی اختلال خواب می تواند بخش های مختلفی از زندگی فردی را تحت تاثیر قرار دهد.

فردی که به اختلال خواب دچار است، خواب آلودگی بیش از اندازه را در طی روز تجربه می کند. از نظر تنفسی در وضعیت نامنظم قرار دارد. در هنگام خوابیدن زیاد دست و پا می زند و حرکت دارد.

نشانه های اختلال خواب

عدم تمرکز

احساس خواب آلودگی در طی روز

داشتن چرخه خواب نامنظم

استرس

بی حوصلگی

بی خوابی به دلایل مختلف در فرد رخ می دهد. ممکن است این موضوع به دلیل مشکلات روانی یا جسمی نیز باشد. برای اطمینان از این نوع اختلال می توان آزمایشات بالینی را انجام داد و برای درمان آن می توان از جلسات روان درمانی بهره برد.